XX.YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI İMPARATORLUĞU

Türk milleti hakkını, haysiyetini, şerefini, tanıtmaya kadirdir.

Türk vatanının bir karış toprağı için bu millet

bir vücut olarak ayağa kalkar.

M. Kemal ATATÜRK

XX.YÜZYIL’DA OSMANLI DEVLETİ

  II. MEŞRUTİYET (23 Temmuz 1908)

İlan sebebi:

ð                  1908 Reval görüşmeleri ve dış baskılar

ð                  İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Selanik’i kaybetme  korkusu,

ð                  Makedonya’daki   subayların idareye karşı olan  güvensizlikleri sonucu çıkan ayaklanmalar

*İttihat ve Terakki Cemiyetine mensup subaylar Makedonya’da isyan ederek “hürriyet”in ilan edilmesini istediler. Selanik başta olmak üzere Makedonya’daki birkaç şehirde “hürriyet” ilan edildi. Bu baskılar karşısında II. Abdülhamit Anayasayı yürürlüğe koydu.

*Yürürlüğe konulan Anayasada şu değişiklikler yapıldı:

—Padişahın sürgün yetkisi ile meclisi açma-kapama  

   yetkisi kaldırıldı.

—Hükümet, Meclise karşı sorumlu tutuldu.

—Antlaşmaların yürürlüğe girebilmesi için Meclisin  onaylaması şartı getirildi.

—Hükümet üyelerini seçme yetkisi Sadrazama verildi.

—Bireylere dernek kurma hakkı verildi.

—Sansür kaldırıldı.

31 MART VAKASI (13   Nisan 1909)

  

*Hürriyeti korumak üzere İstanbul'a  getirilen askerler, bir süre sonra “şeriat isteriz” diyerek ayaklandılar. Halktan destek alan  bu isyancıları, Selanik’ten getirilen “Hareket Ordusu” dağıttı. İsyan bastırıldı. Rejim için  ve dolayısıyla rejimi savunan İttihat ve Terakki Cemiyeti için önemli bir tehlike oluşturan bu irticai faaliyet önlenmiş oldu.

İsyanın bastırılmasından sonra II. Abdülhamit  tahttan indirildi. Yerine V. Mehmet Reşat tahta çıkarıldı.

II.MEŞRUTİYET DEVRİ ISLAHATLARI

-                     Kanuni Esasi yürürlüğe konularak halkın yönetime katılması sağlandı.

-                     Siyasi partiler kuruldu.

-                     Kızlar için Darülfünun (üniversite)kuruldu.

-                     İslam eserleri müzesi kuruldu.

-                     Türkçülük ve Türkçecilik ile milli edebiyat akımı gelişti.

-                     1913 yılında Kiliseler Kanunu çıkarıldı.

-                     Aile Hukuku kararnamesi yayınlandı. (ancak bir süre sonra yürürlükten kaldırıldı.)

-                     Ticarette önemli bir yeri olan Loncalar 1912 yılında kaldırıldı. Bunların yerini 1860 yılından beri faaliyet gösteren şirketler aldı.

-                     Sanayi alanında (çini,cam,deri, pamuk, halı, kumaş ve kağıt) fabrikalar kuruldu.

-                     OSMANLI- ALMAN YAKINLAŞMASININ SEBEPLERİ:

-                                     Berlin Antlaşmasında İngiltere ve Fransa’nın Osmanlı Devleti aleyhinde tutum sergilemeleri  ve topraklarını işgal etmeleri, bu devletlere güvenilmeyeceğini gösteriyordu. Berlin Antlaşması ile Osmanlı Devletine yakınlık gösteren Almanya, İngiltere, Fransa ve Rusya karşısında dostumuz olmaya başladı. Almanya da Ortadoğu’ya uzanabilmek için  Osmanlı Devletine yardım eder gözüküyordu. Osmanlı  Devletindeki İngiliz, Fransız uzmanların yerini Alman uzmanlar almaya başladı. Osmanlı-Alman yakınlaşması İngiltere'yi telaşlandırdı. Osmanlı Devletini korumaya yönelik geleneksel politikasını değiştiren İngiltere 1908 Reval görüşmeleri ile Rusları Balkanlar ve Boğazlar üzerinde serbest bıraktı.

TRABLUSGARP SAVAŞI(1911-1912)

İtalya’nın  Trablusgarp’ı işgalinin Nedenleri:

Ò                 İtalya’nın siyasi birliğini geç kurması, Hammadde ve pazar ihtiyacı

Açıklama: Birliğini geç tamamlayan İtalya sömürgecilik yarışında geç kalmıştır. 1896’da Habeşistan’a saldırdıysa da; bu saldırısı başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

Ò                 Trablusgarp’ın İtalya’ya yakın olması

Ò                 Osmanlı Devleti’nin burayı savunacak gücünün olmaması

Açıklama: Osmanlı Devleti Trablusgarp’a karadan yardım edemezdi; çünkü Mısır İtalya’nın Trablusgarp’ı işgalini onaylayan İngiltere’nin elindeydi. Donanmasının güçsüzlüğünden dolayı da Osmanlı Trablusgarp’a denizden yardım edemezdi. 

Ò                 İtalya’nın işgal için Avrupa devletlerinin onayını alması

Açıklama: 1900’de Fransa, Fas’ı almasına yardımcı olduğu takdirde Trablusgarp’ı İtalya’nın işgal etmesine razı olabileceğini açıkladı. 1902’de ise Avusturya Bosna-Hersek üzerindeki emellerini İtalya’ya kabul ettirdiği için; İtalya’nın Trablus-garp’a yönelik olan emellerini kabul etti. Fransa’nın işgali altındaki Tunus ile kendi işgali altındaki Mısır arasında Trablusgarp’ı tampon bölge olarak gören ve İtalya’yı bloklaşmada yanında tutmak isteyen İngiltere de İtalya’nın Trablusgarp’a yönelik emellerini olumlu karşıladı. İtalya’nın Rusya’nın Boğazlara yönelik olan planlarını desteklediğinden dolayı Rusya da İtalya’nın emellerini uygun gördü. Almanya ise oluşan bloklaşma hareketinde İtalya’yı kaybetmek istemediğinden dolayı İtalya’nın Trablusgarp’a yönelik olan emellerini kabul etti.

Ò                 Bu bölgenin uygarlıkta geri bırakıldığı ve İtalyanlara kötün davranıldığı iddiası

Ò                 İtalya’nın Habeşistan’daki başarısızlığını telafi etmek istemesi

Ò                 İtalyan hükümetinin halkı karşısında itibar artırmak istemesi

Trablusgarp’ın İşgali:

                Büyük devletlerle gizli görüşmeler yaparak Trablusgarp’ı ele geçirme serbestliği elde eden İtalya haklı bir gerekçe göstermeden 28 Eylül 1911’de Trablusgarp üzerine harekete geçti. Osmanlı bölgeyi savunabilecek durumda olmadığından dolayı bir grup vatan sever subay(M. Kemal, Enver Paşa, Nuri Conker, Ali Çetinkaya, Fethi Okyar), halkı teşkilatlandırmak için Trablusgarp’a gitti. Bölgeye giden subaylardan Mustafa Kemal Derne ve Tobruk’u teşkilatlandırırken, Enver Paşa Bingazi’yi teşkilatlandırdı. Teşkilatlanmış olan asker ve halk karşısında İtalyanlar başarısız duruma düştüler. İtalya Trablus-garp’ta başarılı olamayacağını anlayınca; Osmanlı’yı barışa zorlamak için On İki Ada’yı işgal etmiştir. 8 Ekim 1912’de Balkan Devletleri Osmanlı’ya saldırınca, Osmanlı İtalya ile Uşi Antlaşmasını imzalamak zorunda kaldı.  

UŞİ (QUCHY) ANTLAŞMASI (18 Ekim 1912)

ð                  Trablusgarp İtalyanlara verilecek.

ð                  On İki Ada (Harki, Rodos, Tilos, Leros, İstanköy, Kerpe, Kaşot, Patmos, Nisyros, Sömbeki, Astropalya ve Kalimnos) Yunan  işgali  ihtimaline binaen, geçici olarak, İtalyanlara bırakılacak.

Açıklama: Balkan Savaşlarından sonra I. Dünya Savaşının başlaması On İki Ada meselesini küllendirdi. Savaş esnasında ise İtilaf Devletleri gizli anlaşmalarla On İki Ada’yı İtalya’ya bıraktılar. Lozan Antlaşması ile adalara resmen sahip olan İtalya II. Dünya Savaşından sonra ise bölgeyi Yunanistan’a bıraktı.

Uyarı: On İki Ada meselesi Balkan Savaşları esnasında gündeme gelmemiştir.

ð                  İtalya Osmanlı Devletine kapitülasyonların kaldırılması konusunda destek verecek.

ð                  Trablusgarp dini bakımdan halifeye bağlı kalacak.(Böylelikle Osmanlı Devleti Trablusgarp halkıyla olan dini-kültürel bağını sürdürmeyi hedeflemiştir.)

Savaşın Sonuçları:

Ø                  İtalyanlar Trablusgarp’ı ele geçiremeyince Osmanlı Devleti’ni barışa zorlamak için On İki adayı işgal etti.

Ø                  Balkan Savaşı’nın başlaması üzerine Osmanlı Devleti anlaşma yapmak zorunda kaldı.

Ø                  Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’daki son toprak parçasını İtalya’ya verdi.                                                                              

Ø                  Mustafa Kemal Paşa Trablusgarp’ta kazandığı başarılar(Derne-Tobruk) sonucu binbaşı oldu.

Ø                  Kuzey Afrika’da İtalyan sömürgesi başladı

Ø                  On İki Ada fiilen elden çıktı

Ø                  İtalyanlar ilk defa Ege Denizi’ne yerleşti.

Ø                  Balkan devletlerinin Osmanlı üzerine harekete geçişi kolaylaştı

Ø                   İttihat ve Terakki Partisi prestij kaybetti.

NOT: Mustafa Kemal ilk defa sömürgeciliğe karşı savaştı.

NOT: Uşi İsviçre’de bir kenttir.

I. BALKAN SAVAŞI (1912-1913)

Nedenleri:

ð                  Rusya’nın Balkanlarda takip ettiği Panislavist politika

ð                  Balkanlardaki gelişmelerin takip edilememesi

ð                  Fransız ihtilalinin etkisi

ð                  Türklerin Balkanlardan tamamen atılmak istenmesi

Açıklama: Arnavutluk, Makedonya, Selanik ve Yanya Osmanlı’nın elindeydi.

ð                  Trablusgarp Savaşı nedeniyle Osmanlı Devleti’nin güçsüz olduğunun anlaşılması

ð                  Kiliseler sorununun Balkan devletlerinin lehine sonuçlanması

ð                  Balkan devletlerinin Osmanlıya karşı ittifak kurmaları

ð                  İngiltere’nin, 1908’de Estonya’nın başkenti Reval’de yapılan görüşmeler sonucunda,  Rusya’yı Balkan politikasında serbest bırakması

Katılan Devletler ve Savaşın Sonuçları

Ò                 Karadağ, Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan Osmanlı Devleti’ne karşı savaştılar(Bu devletlerin Bulgaristan önderliğinde birleşip; Osmanlı’ya saldırmasında Rusya etkili oldu. Savaş 8Ekim 1912’de Karadağ’ın Osmanlı topraklarına saldırması ile başladı.  Bulgarlar Çatalca’ya kadar gelmeyi başarırken;Rauf Orbay’ın Hamidiye Kruvazörü ile yaptığı başarılı mücadelelere rağmen Yunanlılar Ege Adalarını işgal etmeyi başarmıştır.)

Ò                 Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenilerek Çatalca’ya kadar geriledi

Yenilginin Nedenleri:

Ò                 İlk partileşme döneminde ordunun siyasete karışması

Ò                 Savaştan önce askerlerin bir bölümünün terhis edilmesi                                                        

Ò                  Ordunun savaşa hazır olmaması

Ò                 Osmanlı donanmasının yetersiz olması

Ò                 Avrupa devletlerinin Balkan uluslarını desteklemesi

Ò                 İngiltere, Fransa ve Rusya’nın Balkan sınırlarının değişmeyeceğine dair verdikleri teminata güvenen Osmanlı’nın Balkanlar’da gelişen olayları takip etmemesi

Ò                 Balkan devletlerinin birlikte hareket etmesi

Ò                 Balkan devletlerinin ulaşım ve iletişim imkanlarını etkisiz hale getirmelerinden dolayı Osmanlı ordusunda iletişim ve ulaşım bozukluğu görüldü.

Londra Antlaşması (30 Mayıs 1913)

ð                  Midye-Enez çizgisinin batısındaki topraklar Bal-kan devletlerine bırakıldı(Gelibolu Yarımadası hariç olmak üzere Doğu Trakya ve Balkan topraklarının tamamı elden çıktı.)

NOT: Bu sınır Sevr Antlaşması ile de belirlenen batı sınırıdır.

NOT: Midye Kara Deniz; Enez ise Ege sahilinde bir liman bölgesidir.

►Ege adalarının durumu ve Arnavutluğun sınır durumu büyük devletlerin kararına bırakıldı

Açıklama: Ege Adaları fiilen elden çıkmıştır. I. Dünya Savaşı başlayınca; Ege Adaları meselesi askıya alınmış; Lozan Antlaşması ile Ege Adaları resmen Yunanistan’a verilmiştir.

 

 I. Balkan Savaşının Sonuçları:

Z              Osmanlı’nın Balkanlar’daki varlığı tamamen sona erdi.

Z              Edirne ve Kırklareli Bulgaristan’a bırakıldı

Z              Gökçe Ada ve Bozca Ada hariç, Ege Adaları fiilen elden çıktı

Z              28 Kasım 1912’de, %75’i Müslüman olan  Arnavutluk, bağımsızlığını ilan etti. Bu durum İslamcılık politikasının da olumsuz etkiledi.(Osmanlı Devleti’nden ayrılan son Balkan devleti Arnavutluktur.)

Z              İttihat ve Terakki Partisi, 23 Ocak 1913’de düzenlediği Bab-ı Âli Baskını sonucunda hükümeti tam olarak ele geçirdi. (resmi iktidar dönemi başladı.)

NOT: İttihat ve Terakki Partisi 1889’da kurulan II. Meşrutiyetin ilanında etkili olan, 31 Mart Olayından itibaren yönetimde etkili olmaya başlayan, II. Meşrutiyet Döneminde Türkçülüğü devletin siyasi düşüncesi haline getiren, Osmanlı Devletini I. Dünya Savaşına sokan bir partidir. 

Z              Mustafa Kemal’in  ordunun siyasete girmemesi şeklindeki görüşünün doğruluğu ispatlandı.

Z              Bulgaristan Ege Denizi’ne ulaşmıştır.

Z              Balkan Savaşı çıktı.

Z              Balkanlar’dan Anadolu’ya göç başladı

Z              Mustafa Kemal siyaseti bıraktı

NOT: I. Balkan Savaşında İstanbul tehdit altına girmiştir.

NOT:Londra Antlaşması II. Balkan Savaşı’nın çıkması  üzerine yürürlükten kalkmıştır.    

           

 II. BALKAN SAVAŞI

Nedenleri:

F               Balkan Savaşı sonucunda en büyük payı Bulgaristan’ın almasından dolayı Balkan devletlerinin aralarında anlaşmazlığa düşmesi

F               Bulgaristan’ın Ege Denizi’ne kadar genişlemesini Yunanistan’ın uygun görmeyişi.

F               Osmanlı Devleti’nin bölgeden çekilmesiyle meydana gelen otorite boşluğu

F               Yunanistan’ın çalışmaları sonucunda Sırbistan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan’a karşı birleşmiştir. Bulgaristan’ın zor durumda olduğunu gören Enver Paşa harekete geçerek, Edirne ve Kırklareli’ni Bulgarlardan almıştır.

F               Balkan Savaşı sonucunda  Bulgaristan yenildi.