MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 EKİM 1918)

  

Osmanlı’nın Mütarekeyi İmzalama Sebepleri:

1.                  Osmanlı’nın savaşacak gücünün kalmaması

2.                  Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi sonucunda Osmanlı ile Almanya’nın kara bağlantısının kesilmesi

3.                  Wilson Prensiplerinden cesaret alınması

4.                  Güney cephelerinin çökmesi

5.                  Savaş taraftarı olan İttihat ve Terakki Partisinin ülkeyi terk ederek başa barış isteyen Hürriyet ve İtilaf Fırkasının gelmesi.

 

Mondros Mütarekesi 5 Temmuz 1918’de padişah olan Vahdettin döneminde, Ahmet İzzet Paşa kabinesi yönetimdeyken, 30 Ekim 1918’de Osmanlı adına bahriye nazırı Rauf Orbay ile; İtilaf devletleri adına İngiliz amirali Caltrop arasında Limni Adasının Mondros Limanında Agamemnon Zırhlısında imzalanmıştır.

 

Bazı Maddeleri (tamamı 25 maddedir):

ð                  Anlaşma devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıktığında istedikleri stratejik bir bölgeyi işgal edebilecektir.(7.Madde)

ð                   

Açıklama:

 Mondros Mütarekesi’nin en önemli maddesi 7. maddedir. Bu madde itilaf devletlerinin Anadolu’da yaptıkları işgallerin hukuki dayanağı olmuştur. Ayrıca itilaf Devletleri bu maddeyi ateşkese koyarak Wilson ilkelerine ters düşmekten kurtulmuşlardır. Bu madde Osmanlı ülkesini işgale açık hale getirip ülke bütünlüğünü bozmuştur.

ð                  Doğu Anadolu’da altı ilde (vilayet-i sitte: Erzurum,Van, Elazığ, Sivas,Bitlis,Diyarbakır)bir karışıklık çıktığında itilaf devletleri bu illerin herhangi birini işgal edebilecektir.(24.Madde)

  Açıklama:

  Bu madde anlaşma devletlerinin doğu Anadolu’da bağımsız bir devlet kurma projelerinin en önemli göstergesidir.

ð                  Sınırların korunması ve iş güvenliğinin sağlanması dışındaki Osmanlı orduları terhis edilecek ayrıca orduya ait cephane, taşıtlar ve donanma anlaşma devletlerine bırakılacaktır.

 Açıklama:

 Böylece Osmanlı Devleti yapılacak işgaller karşısında savunmasız hale getirilmeye çalışılmıştır. Bu madde Anadolu’nun işgal edileceğini gösterir.

ð                  İran ve Kafkasya’daki Osmanlı birlikleri geri çekilecek. Kuzey Afrika ve Orta Doğu da bulunan askeri  birlikler en yakın itilaf devletine teslim olacaktır.

ð                  Ermenilerle itilaf devletlerinden alınan esirler serbest bırakılacak; Türk esirler anlaşma devletinin denetiminde kalacaktır.

  Açıklama:

  Bu durum devletlerin eşitliği ilkesine aykırıdır.

ð                  Haberleşme ve Ulaşıma ait bütün araç-gereçler anlaşma devletinin denetiminde bırakılacaktır.

  Açıklama:

  Böylece işgalci devletlere karşı topyekün bir mücadelenin başlatılması engellenmeye çalışılmıştır. Bu durum bölgesel direniş hareketlerinin vatanın bütününe yönelik hale getirmesini kısa bir için de olsa geciktirmiştir. İşgallerin başlayacağını gösterir.

ð                  Limanlar, Toros tünelleri, tersaneler ve demir yolları Anlaşma devletlerine bırakılacak

ð                  Anlaşma Devletleri Akaryakıt ve kömür ihtiyaçlarını Osmanlı devletinden karşılayacak ve bu maddeler ihraç edilmeyecektir.

  Açıklama:

  Anlaşma bu maddelerle Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığını ortadan kaldırmış ve kendilerine bağımlı hale getirmeye çalışmışlardır.

ð                  Boğazlar İtilaf devletlerinin işgalinde olacaktır.

Açıklama:

Bu madde Osmanlı’nın boğazlar üzerindeki egemenliğini sona erdirdiği gibi; İstanbul’u güvenliksiz hale getirdi ve Anadolu ile Rumeli’nin bağlantısını kesti.

ð                  Batum işgal edilecektir.

Açıklama:

İngiltere bu Kafkasya’yı işgal ederek Osmanlı ile Rusya’nın bağlantılarını kesmek istemiştir.

ð                  Osmanlı ittifak grubu ilişkilerini kesecektir.

Mondros Mütarekesinin Önemi:

1.                  Osmanlı Devleti İtilaf devletlerine teslim olmuştur.

2.                  Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.

3.                  Gizli antlaşmaların uygulama safhası başlamıştır.

4.                  Milli cemiyetler kurulmuştur.

5.                  Mütarekeyi imzalayan Rauf Orbay gözden düşmüştür.

Açıklamalar:

-Mütarekenin imzalandığı tarihte Mustafa Kemal Suriye’dedir.

-Gizli antlaşmaların var olması mütarekenin ağır şartlar taşımasında etkili oldu.

PARİS BARIŞ KONFERANSI

(18 OCAK 1919)

Ø                  İtilaf Devletleri 18 ocak 1919’da yenilen devletlerle imzalanacak barış antlaşmalarının şartlarını tespit etmek ve bozulan dengeleri kendi lehlerine kurmak için Paris’te bir barış konferansı toplamıştır. Bu konferansa 32 Devlet katılmıştır. Konferans İngiltere ve Fransa’nın etkisi altında kalmıştır. Paris’le ilk olarak Milletler Cemiyetinin kurulması kararlaştırılmıştır. Ancak ABD diğer konularla fazla ilgilenmemiş ve infirat (yalnızlık) politikasına geri dönmüştür. 

Ø                  En fazla tartışılan mesele Osmanlı ile imzalanacak olan antlaşma olmasına rağmen;aralarında çıkar çatışmasına düşen galipler Osmanlı ile imzalanacak olan antlaşmayı karara bağlayamadılar.

Ø                  Batı Anadolu’nun kendisine bırakılması için çaba harcayan Yunanistan konferansa Batı Anadolu’da Rumların çoğunlukta olduğunu gösteren ve İzmir civarında Rumların Türkler tarafından katledildiğini ileri süren sahte raporlar ile geldi. Güçlü bir İtalya’nın Batı Anadolu’da varlığını istemeyen İngiltere Yunanistan’ın verdiği sahte raporları kullanarak İzmir ve civarının Yunanistan tarafından işgal edilmesini Konferansa kabul ettirdi. İtalya ise bu durumdan dolayı konferansı terk etti. İtilaf devletleri arasında ilk çatlak oluştu.

Ø                  Osmanlı ülkesini milletler prensibine göre bölerek; ilgilendiği bölgeleri mandater sistem aldatmacası ile sömürü sınırları içine almak isteyen İngiltere konferansa Kürt, Ermeni, Rum ve Arapları da davet etti. Bu milletler konferansa İngiliz çıkarlarına hizmet edecek şekilde sahte raporlarla geldiler. İlk defa bu konferans esnasında Doğu Anadolu’da bir Ermeni devletinin kurulmasına karar verildi.

Ø                  Wilson prensiplerinde kurulması istenen Milletler Cemiyeti ( Cemiyet-i Akvam ) kurulmuştur. Görevi uluslar arası anlaşmazlıkları çözümleyerek dünya barışının devamını sağlamak olan bu cemiyet İngiliz çıkarlarına hizmet etmekten başka bir işe yaramamıştır. Kurtuluş Savaşı ve II. Dünya Savaşının çıkması bu durumu açıkça göstermektedir. Bu cemiyetin iç tüzüğü I. Dünya Savaşı sonucunda imzalanan bütün antlaşmalara konulmuştur. Bu cemiyetin kurulması Wilson prensiplerinin kısmen uygulandığını gösterir.

Ø                  İngiltere ve Fransa ABD ve dünya kamu oyuna dürüst görünerek sömürgeciliklerini devam ettirebilmek için; yeni kurulan bir devletin büyük bir devlet tarafından Milletler Cemiyeti adına yönetilmesi esasına dayanan Mandater Sistem düşüncesini konferansa kabul ettirdiler. Bu sistem sömürgeciliğin şekil değiştirmiş halidir.

  

  BARIŞ ANTLAŞMALARI

        

Versailles(Versay) (28 Haziran 1919)

 

Versay Antlaşması Almanya ile imzalanmıştır.

 Bazı Maddeleri:

1.                  Almanya Alses bölgesi ve Saar bölgesini Fransa’ya; deniz aşırı bölgelerini İngiltere, Fransa, Belçika ve Japonya’ya bıraktı.

2.                  Danzig serbest bölge olarak kabul edildi.  

3.                  Almanya Avusturya ile birleşmemeyi garanti etti.

4.                  Almanya Yugoslavya ve Çekoslovakya’yı tanıdı.

5.                  Askerlik mecburi olmaktan çıkarıldı

6.                  Kiel Kanalı ve Alman nehirleri uluslararası hale getirildi.

7.                  Almanya ekonomik yükümlülüklere uyacağını ve savaş tazminatını vereceğini  kabul etti.

 Önemi:

►İngiltere en güçlü rakibinden kurtuldu

►Almanya uzun süre savaşamayacak hale getirildi

►Antlaşma hükümlerini uygun bulmayan Almanya II. Dünya Savaşının çıkmasında etkili oldu

         

Saint Germain (10 Eylül 1919) 

Bu antlaşma Avusturya ile imzalanmıştır.

 

Bazı Maddeleri:

1.                  Avusturya Macaristan, Yugoslavya ve Çekoslovakya’yı tanıdı

2.                  Almanya ile birleşmemeyi garanti etti

3.                  Mağlubiyetin gerektirdiği yükümlülükleri kabul etti.

NOT: Avusturya’nın denizle bağlantısı kesildi.

  

Neuilly (Nöyyi)Antlaşması (27 Kasım 1917) 

 Bu antlaşma Bulgaristan ile imzalanmıştır.

  

Bazı maddeleri:

1.                  Bulgaristan Gümülcine ve Dedeağaç’ı Yunanistan’a; Dobruca’yı Romanya’ya bıraktı.

2.                  Mağlubiyetin getirdiği yükümlülükleri kabul etti.

3.                  Ordu 25.000 ile sınırlandırıldı.

NOT: Bulgaristan’ın Ege ile bağlantısı kesildi.

Trianon (Triyanon)Antlaşması (6 Haziran 1920)

İtilaf devletleri Macaristan’ı bağımsız bir devlet saymıştır. Macaristan’daki rejim değişikliği nedeniyle bu antlaşmanın imzalanması gecikmiştir. Macaristan bu antlaşma ile bağımsız bir devlet olarak tanınmakla beraber denize çıkışı olmayan küçük bir devlet haline gelmiştir.

NOT: Macaristan’a mağlup devlet muamelesi yapılmıştır.

  Barış Antlaşmalarının Özellikleri:

ð                  Yeni devletler kuruldu

ð                  Askeri ve ekonomik sınırlamalar getirildi

ð                  Sınırlar değiştirildi.

  İtilaf Grubunun Savaştaki Dezavantajları:

►Rusya’nın savaştan çekilmesi

►Sömürgelerde bıkkınlık görülmesi

►Çanakkale’nin geçilememesi

►Osmanlı’nın savaşı Orta Doğu’ya çekmesi

►Bulgaristan’ın İttifak Grubuna girmesi

  İttifak Grubunun Savaştaki Dezavantajları:

►İngilizlerin denizlerde güçlü olması

►İngiltere’nin sömürgelerinden destek alması

►Avusturya ve Osmanlı’nın etnik problemlerle uğraşması

►ABD’nin İtilaf Grubunda savaşa girmesi

►İtalya’nın İtilaf Grubuna geçmesi

  Rusya’nın Savaştan Çekilmesinin Sonuçları:

►İngilizler Anadolu için Yunanlıları ön plana çıkarmaya başladı

►Ermenilerin koruyuculuğu ABD’ye verildi

►Gizli antlaşmalar değişti

►Brest-Litovsk Antlaşması imzalandı

►Kafkas, Galiçya, Romanya ve Makedonya cepheleri kapandı

►Osmanlı Kars, Ardahan ve Batum’u geri aldı

►İtilaf bloğunda oluşan boşluk önce İtalya ile sonra ise ABD ile doldurulmaya çalışıldı

   I. DÜNYA SAVAŞININ GENEL SONUÇLARI

1.                  Avrupa’daki mevcut dengele değişti

2.                  Rakiplerini etkisiz hale getiren İngiltere ve Fransa en kazançlı devletler olurken galipler safında yer alan İtalya ve Rusya hedefledikleri amaçlarına ulaşamamışlardır.

3.                  Osmanlı ve Avusturya–Macaristan İmparatorluğu     parçalanmış; Çarlık Rusya’sı yıkılmıştır.

4.                  Türkiye, Macaristan, Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavakya,  Letonya, Litvanya ve Ukrayna gibi yeni devletler kurulmuştur.

Açıklama: 

Yugoslavakya, Sırbistan, Karadağ, Bosna Hersek, Makedonya ve Slovenya’nın birleşmesi sonucunda kurulmuştur.

5.                  Cemiyet-i Akvam kurulmuştur(1920)

6.                  Sömürgecilik yerini Manda ve Himayeye bırakmıştır.

7.                  Barış Antlaşmalarında milliyetçilik prensibine dikkat edilmemesi azınlık sorununun ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

8.                  Merkezi İmparatorlukların parçalanması sonucu Avrupa ve Orta Doğu’da denge boşlukları ortaya çıkmıştır.

9.                  Komünizm,Faşizm,Nazizm gibi, demokratik ol-mayan, totaliter rejimler ortaya çıkmıştır.

10.               Sivil savunma düşüncesi ortaya çıkmış; böylece cephe gerisindeki sivil halkın korunması amaçlanmıştır.

11.               Barış Antlaşmaları devletlerin eşitliği ilkesine aykırı olduğu için sürekli bir barış ortamı sağlanamamış,bu yüzden 2.Dünya savaşı çıkmıştır.

12.               Bazı devletler ekonomik krizlere girdi

13.               Ümmetçilik ve Turancılık iflas etti.

14.               Milliyetçilik güçlendi ve ulusal devletlerin kuruluşu hızlandı

15.               Deniz altı gemileri önem kazandı

16.               ABD tekrar içine kapandı

17.               İngiltere ve Fransa Orta Doğu kaynaklarını ele geçirdi

18.               Suriye, Irak, Lübnan ve Hicaz Osmanlı’dan ayrıldı.

19.               Irak, Suriye, Lübnan ve Filistin’de mandater yönetimler kuruldu.

20.               İttihat ve Terakki Partisi dağıldı.

                                Açıklamalar:

ð                  Dünya Savaşında ilk defa tank ve kimyasal silah kullanıldı

ð                  Savaştan sonra sınırlar çizilirken milliyetlerin dağılımı dikkate alınmadığından dolayı savaştan sonra da milliyet olayları devam etti.

ð                  İtalya savaş başlamadan önce Fransa ile gizli antlaşma yaptı

ð                  Paris konferansında Doğu Trakya Yunanistan’a verildi.

ð                  ABD I. ve II. Dünya savaşının bitmesinde etkili oldu.

ð                  ABD savaşa girerken uluslararası dengede yerini almak istedi.

ð                  ABD savaşa 2 Şubat 1918’de fiilen girdi.

ð                  Savaştan sonra; Almanya’nın güçlenmemesi İngiltere ve Fransa için temel politika oldu.

ð                  Versay, Nöyyi, Sen Jermen ve Trianon antlaşmaları II. Dünya Savaşının çıkması ile yürürlükten kalktı

ð                  ABD ve Osmanlı savaşın başlamasında etkili olmamıştır.

ð                  Boğazların Osmanlı’nın elinde olması; Mustafa Kemal’e göre Osmanlı’yı savaşa sokabilecek stratejik bir etkendi.

ð                  Rusya’da Bolşevik ihtilali çıkınca; Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan bağımsız oldu.

ð                  Ukrayna 22 Ocak 1918’de bağımsız oldu

ð                  Savaştan önce İngiliz sömürgeleri kendisinin 104 katı; Fransız sömürgeleri ise kendisinin 20 katıdır.

ð                  Osmanlı’yı paylaşmak savaşın başlangıç sebeplerinden değildir.

ð                  Mustafa Kemal Trablusgarp (Libya) savaşı sonucunda binbaşı; 1 Mart 1914’de yarbay; 1 Haziran 1915’de albay; 1 Nisan 1916’da ise tuğgeneral oldu.

ð                  Mağlup devletlerin bir daha savaşmaya cesaret edememesi için antlaşmalara ağır maddeler kondu.